Bł. Edmund w trosce o wychowanie
Realizacja programu wg koncepcji Edmunda Bojanowskiego z możliwością wykorzystania utworów wyjętych z „Piosnek wiejskich dla ochronek” i innych pism czyni środowisko ochronek niezwykle charakterystycznym miejscem, gdzie panuje atmosfera rodzinna, przyjazna każdemu dziecku i gdzie pielęgnuje się zasady, oparte na miłości Boga i bliźniego.
Zmysł pedagoga
Bł. Edmund przez długi czas przygotowywał zbiorek Piosnek wiejskich dla ochronek, co świadczy o tym, że dobieranie tekstów dla potrzeb dzieci, dokonywało się z niezwykłą starannością i były umiejętnie dostosowywane do wieku dzieci. Krótkie teksty nawiązują do środowiska małego odbiorcy, do atmosfery pokoju dziecinnego z zawieszonymi w nim wizerunkami świętych, zawierają dialogi oraz powtarzające się rytmicznie zwroty, które dzieci tak lubią powtarzać. Czasem są one humorystyczne, innym razem zachęcające dziecko do wyboru dobra i odrzucenia zła (lenistwa, niedbalstwa, braku odpowiedzialności). Znajdujemy w nim utwory o treści realistycznej nawiązujące do znanych dziecku postaw, sytuacji i przeżyć, jak również utwory wzbogacające wiedzę dziecka na temat zjawisk przyrody czy wreszcie tradycji ludowych. Piosnki Bojanowskiego służyły w praktyce ochronkowej, bądź jako śpiewy chóralne i solowe, deklamacje, gry ruchowo-meliczne, bądź też jako śpiewy przy pracy i spełnianiu obrzędów a także przedstawieniach i żywych obrazach. To niezwykłe bogactwo, ukryte w Piosnkach wiejskich dla ochronek, stanowi źródło, przy którym może trzeba z pokorą uklęknąć, aby dostrzec jego wartość i zaczerpnąć, choćby garść czystych kropli, do pracy wychowawczej w czasach współczesnych.
Niepokojący jest wskaźnik słabej efektywności edukacji i wzrastająca liczba dzieci wykazujących kłopoty w nauce. Być może łatwo byłoby określić czas w historii edukacji, kiedy skoncentrowana była na przekazywaniu wiedzy i realizowaniu narzuconych nauczycielom celów wychowawczych, które nie zawsze sprzyjały rozwojowi, a czasem wręcz hamowały lub burzyły ten proces. Obecnie współczesna edukacja szuka odpowiedzi na pytania, co należy czynić, jakim systemom się podporządkować, żeby nie tylko rozwijać w dziecku jego intelekt, ale kształtować całą osobowość dziecka. W opracowanej podstawie programowej z 2009 roku (Dz.U. 2009 nr 4 poz.17) wyznaczono nowe cele wychowawcze, a wśród nich i ten, który zobowiązuje do wprowadzenia dzieci w świat wartości. Cel ten jest realizowany w trzech obszarach wychowania, które uwzględniają oddziaływanie sztuki na wszystkie sfery osobowości dziecka.
Prosty przekaz wiary
Myśl pedagogiczna bł. Edmunda, według której w wychowaniu należy uwzględnić właściwości psychiczne każdego dziecka, tempo jego rozwoju duchowego i fizycznego, poziom jego inteligencji, zainteresowania, uzdolnienia i charakter daleko odbiegała od szablonu wychowawczego epoki XIX wieku, w której działał natomiast była bardzo bliska współczesnym kierunkom wychowania.
W Piosnkach wiejskich dla ochronek bł. Edmund akcentuje umiłowanie modlitwy, która ma wpływ na rozwój religijny dziecka. To właśnie, m.in. w modlitwie dziecko może wyrazić swoje uczucie miłości wobec Jezusa i Maryi oraz bliskich mu osób, a także wdzięczność wobec Boga Stwórcy za całe dzieło stworzenia. Modlitwa jest wyrazem pobożności, którą cechuje wiara w Bożą Opatrzność, udział w liturgii, wierność tradycjom religijnym i życie według Ewangelii. Twórczość Edmunda Bojanowskiego jest prostym i zrozumiałym sposobem, przekazywania wiary, a poprzez kształtowanie postawy religijnej wpływa na budowanie hierarchii wartości, szacunek dla bliskich i dla siebie, wyrażający się w pielęgnowaniu serdecznej dobroci.
Codzienność szkołą życia
W we wszystkich ochronkach, prowadzonych przez Zgromadzenia Sióstr Służebniczek, bł. Edmund Bojanowski zajmuje centralne miejsce. Jego postać, ukazywana za pomocą figury i obrazów, najczęściej w towarzystwie dzieci, które uczy, karmi lub przytula do siebie, budzi od samego początku dziecięce zaufanie. Jedno dziecko spontanicznie określiło ochronkę mówiąc, że jest to „dom Ojca Edmunda”, a siostry, które opiekują się dziećmi to „Maryje”. Można powiedzieć, że w tym prostym stwierdzeniu wyraziło całą istotę znaczenia ochronki, w której pielęgnuje się przyjazną dziecku atmosferę rodzinną. W tym „domu” jest „ojciec”, który, chociaż znany tylko z obrazu i opowiadań sióstr, staje się kimś bliskim, bo całe życie, karierę, majątek i zdrowie poświęcił dzieciom. Natomiast siostry, pracujące w ochronkach, obdarzone przez Stwórcę darem duchowego macierzyństwa nawet nie wiedzą – jak pisał T. Ruciński – że patrzą często Matki Bożej oczami, rozdają Matki Bożej uśmiechy, współczują Matki Bożej sercem...
Działania, podejmowane w ochronce pod wpływem treści bł. Edmunda Bojanowskiego, pozwalają na zdobywanie kompetencji w różnych dziedzinach wychowania, które integrują się wzajemnie. Zdobywanie wiedzy ułatwia obserwacja, odkrywanie, rozwój zainteresowań, umiejętność kojarzenia, a efektem jest radość dzieci i wzmacnianie motywacji do nauki.
Bł. Edmund Bojanowski sam postrzegany jako „serdecznie dobry człowiek”, żyjący w przyjaźni ze wszystkimi, których spotykał na swojej drodze życiowej, jest najlepszym przykładem pozytywnych relacji międzyludzkich. Wzory postaw prospołecznych odczytuje się też w utworach adresowanych do „dzieciny”, by była wszystkim miła i kochana, za co będzie szanowana i w wierszach o samowychowaniu i wychowaniu patriotycznym: Nie dbam o złoto lub Nie ma jak nasz kraj! Nabywanie kompetencji społecznych, dokonuje się przede wszystkim przez szacunek, okazywany zarówno starszym jak i młodszym i przez nabywanie umiejętności współżycia w grupie. Oprócz powszechnie znanych i stosowanych metod wychowawczych wielką pomocą służy tu proponowane przez bł. Edmunda monitorowanie czyli opieka nad młodszymi lub słabszymi dziećmi. W sposób zorganizowany i spontanicznie: poprzez modlitwę, dzielenie się z biednymi, jałmużnę wielkopostną itp. dzieci wyrażają swoją życzliwość i szacunek wobec innych.
Rozwój całej osobowości
Wiele wychowawczyń, pracujących w ochronkach podkreśla, że twórczość bł. Edmunda Bojanowskiego ma duże znaczenie w budowaniu systemu wartości i rozwijaniu różnych umiejętności w życiu dziecka. Miłość do Boga stanowi sprawę priorytetową, ponieważ człowiek religijny odkrywa w niej Prawdę, Dobro i Piękno, a poprzez sposoby jej wyrażania utrwala postawę szacunku dla bliźniego i dla siebie. Umożliwianie dzieciom kontaktu z przyrodą, do którego zachęca w Piosnkach bł. Edmund, nie tylko rozwija wiedzę przez doświadczenie, ale ma bardzo istotny wpływ na rozwój całej osobowości dziecka. Spacery, wycieczki czy też proste obserwacje przyrody w ogrodzie przedszkolnym to uczestniczenie w przestrzeni piękna i harmonii stworzeń poprzez wieloraką aktywność fizyczną, duchową i twórczą. Owa harmonia sfery fizycznej i duchowej wraz z pracą, troską o bezpieczeństwo, porządek i higienę osobistą, a także wiedza o dobrym stylu życia, odżywianiu i kształtowaniu nawyków ekologicznych, warunkuje efekty w wychowaniu zdrowotnym.
W niezwykłej aktywności i twórczości bł. Edmunda Bojanowskiego dominowała troska o narodową tożsamość, dlatego w ochronce przeprowadza się różne zajęcia w tym np. zajęcia programowe, historyczno-rycerskie. Poznanie pięknego zaangażowania bł. Edmunda w sprawy Ojczyzny i ochronę jej kultury jest pomocą w rozwijaniu u dzieci uczuć patriotycznych.
Pokochać życie
Współczesne wychowanie do wartości wydaje się być coraz trudniejsze, ale jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że przyszłość dziecka i cała jego osobowość w tak dużej mierze zależą od oddziaływań wychowawczych, to warto podejmować maksymalne wysiłki w tym kierunku. Może warto też pomyśleć jak jeszcze wykorzystać takie perełki, jakimi są Piosnki wiejskie dla ochronek i przywrócić im świeżość myśli pedagogicznej bł. Edmunda, ocalić od zapomnienia to, nad czym on tyle lat pracował, przenieść częściej zajęcia z dziećmi z martwego ekranu komputerowego na doświadczenie dotyku źródlanej wody, zapachu lasu i kolorowej łąki, wysłuchaniu śpiewu ptaków i spotkania kogoś, kogo można zrozumieć, pocieszyć i wspomóc. Warto wychowywać pięknie, by inni chcieli żyć pięknie, by umieli dostrzegać i tworzyć piękno, by zapragnęli pięknie spędzać czas wolny, a także dzielić się tym, co piękne i wartościowe. O ile świat byłby lepszy i piękniejszy gdyby dorośli, zamiast niszczyć naturalne piękno dziecięcej duszy, wspierali jej rozwój.
sM. Salwatora Grzesik

Mamy nie tylko przynosić owoc
dla siebie, jak ludzie wszyscy,
ale nadto mamy rodzić owoc
dobrych uczynków,
aby się i drugim dostało
